Çay fiyatının üçte biri işçiliğe gidiyor
Mehmet Hanifi GÜLEL
Tarım ve Orman Bakanlığı, 2024 yılı yaş çay alım fiyatı kilogram başına 17 lira açıkladı. Destekleme bedeli ise 2 lira olarak belirlendi. Önceki yıla göre fiyat artışı yüzde 68,1 olarak yer aldı.
Fakat, bu yıl üreticiler, işçi yevmiyelerin yüksek olması ve işçi bulmak konusunda zorlanıyor. Çayın kilo ile toplanmasına ton başına 6 bin lira isteniyor. Bu da yaklaşık olarak çay fiyatının üçte birinin işçilik maliyetlerine gittiğinin anlamına geliyor. Öte yandan, bu yıl çayın toplanmaya başlanmasından 10 gün sonra fiyatın açıklandığına dikkat çeken sektör temsilcileri, son dört beş yıldır seçimlerden kaynaklı fiyatın sürekli çay hasadı başlanmadan önce açıklandığına dikkat çektiler.
Geçen yıl yevmiye 800 liraydı
Yaş çay alım fiyatının enflasyon ile orantılı şekilde artırıldığını belirten Çay Sanayicisi İşadamları Derneği (ÇAYSİAD) Genel Sekreteri Mustafa Yılmaz Kar, kilo başına açıklanan 17 lira ve artı 2 lira destek fiyatının kötü olmadığını, ancak müstahsili etkileyen en büyük unsurun işçilik olduğunu aktardı.
Kar, günlük işçi yevmiyesinin bin 500 ile 2 bin lira arasında değiştiğini, çayı kilo bazında toplayanların ise tonuna 6 bin liraya kadar talep ettiğini söyledi. İşçilik maliyetlerinin, yaş çay fiyatı artışından daha yüksek olduğunu vurgulayan Kar, ‘’Şu anda günlük işçi yevmiyesi bin 500 ile 2 bin lira arasında değişiyor. Çayı kiloyla toplayanlar ise tonunu 5 bin 500 ile 6 bin liradan topluyorlar. Geçen yıl yevmiye ücreti 800 liraydı. Ayrıca bu yıl işçi bulmakta da zorlanıyoruz’’ dedi.
Bu yıl 1.5 milyon ton rekolte bekleniyor
Bu yıl çay rekoltesinin iyi olduğuna, ancak birkaç gün açan güneş nedeniyle yer yer çay yapraklarında yanmaların meydana geldiğine dikkat çeken Kar, genel olarak rekolteyi geçen yılın üzerinde kapatacaklarını öngördüklerini aktardı. Geçen yılın da iyi bir yıl olduğunu belirten Kar, ‘’Yaklaşık olarak geçen yıla oranla yüzde 10 artış ile 1 milyon 500 bin ton yaş çay rekoltesi tahmin ediyoruz.
Ayrıca, son yıllarda çay üretimi iklim değişikliğinden dolayı rekolteyi de olumsuz etkiliyor. İklimde küçük bir sıcaklık artışı çayın hemen yanmasını yol açıyor. Daha önceleri don nedeniyle çay yanmaları meydana geliyordu, şimdi ise sıcaklıktan dolayı yaprakta yanmalar meydana geliyor. Bugünlerde ise Karadeniz yağışlı günler geçiriyor ve çayın tam istediği hava şartları bulunuyor’’ diye konuştu. Geçen yılın verilerine göre üreticilerden 1 milyon 354 bin ton yaş çay alındı. Bunun 763 bin 200 tonu özel sektör, 591 bin 530 tonu ise ÇAYKUR tarafından alındı.
Makine ile çay toplanma artıyor
Son yıllarda çay sektöründe müstahsillerin makineleşmeye yöneldiğini de belirten Kar, artık müstahsillerin makineyle çay topladığını ifade etti. Makinelerde ise benzinli ve elektrikli olmak üzere iki çeşit makinelerin olduğunu bildiren Kar, ‘’ÇAYKUR benzinli olan makineleri yasakladı. Söz konusu makinelerle yapılan hasadı almayacağını ve bunlarla kesim yapanlara ise ruhsatlarını iptal edeceğini belirtti. Bu yüzden benzinli makineler azaldı. Elektrikli makineler ise müstahsil için çok büyük bir kolaylık sağlıyor. Bu makinelerin çoğalması işçi ihtiyacını da çok azaltacağı görülüyor. Söz konusu makinelerin fiyatı 2 bin 500 lira ile 8 bin lira arasında bulunuyor’’ diye konuştu.
Bu yıl Afgan işçiler yoğunlukta
Çayı müstahsilin kendisi toplaması halinde çok kaliteli ve temiz topladığını anlatan Mustafa Yılmaz Kar, ‘’Yabancı işçiler ise kesimi bilmediği için işi burada öğreniyor. Öğreninceye kadar da hammaddeye ve çay ağaçlarına zarar veriyor. Bu yıl ağırlıklı olarak yurtdışından Afgan işçiler çok daha fazla yer alıyor. Fakat bir iki yıl içinde makine kullanımın artmasıyla belki işçi ihtiyacı da kalmayacak. Bir makine ile günde 600 ile 700 kilo arasında çay toplamak mümkün. Bu miktar yaklaşık üç işçinin bir günlük topladığı çaya bedel’’ dedi.
